Oma

“Ha Spinnenkop!”  roept u enthousiast als ik binnenkom. Gevolgd met een kusje waarbij u met een beetje pech even het puntje van uw tong uitsteekt. Ondertussen probeer ik me beetje bij beetje los te wringen uit de stevige armgreep, want u houdt me graag zolang mogelijk bij me. U bent nieuwsgierig naar me, “hoe gaat het op school? Heb je de juffrouw nog gepest? En hoe is het met Hummeltje?” Dat is een vriendinnetje van me, zélfs daar vraagt u naar.
Want betrokken, dat was u. Altijd oprechte aandacht en belangstelling voor ons en zelfs onze vrienden. Ik denk dat velen van onze (jeugd)vrienden u ook kennen, hoe bijzonder is dat.

Eindelijk weet ik me vrij te maken van uw houdgreep en gauw ren ik naar de hal, die zo heerlijk groot is hier in de Bredero's hof in Giessenburg. Ik ga op zoek naar al mijn neven en nichten, die zich verstopt hebben. En daarna spelen we ook tikkertje, dat kan hier gewoon binnen. Als u zelf dan gezellig binnen aan het kletsen bent en even niet op ons let, dan gaan we om de beurt stiekem in de stoeltjeslift. Van boven naar beneden, keer op keer. Tussendoor werpen we steeds een blik op de deur, want we weten, als u komt kijken dan krijgen we een standje.
Want streng, dat kon u ook zijn. U was altijd heel duidelijk in wat u niet wilde hebben. Voor ons natuurlijk niet altijd even leuk, maar ja, wij konden dan ook zo baldadig zijn dat we het verdienden.

Later wordt de Bredero's hof verruild voor de Brooshooftstraat. Als ik het nieuwe adres zie staan, zeg ik tegen mama dat het verkeerd gespeld is. Brooshooft hoort toch met een d? Daar is er geen grote hal, maar wel een paar trappengangen waar we goed kunnen keten met elkaar. We springen van de trappen, slingeren als de brandweer via de palen naar beneden en de lift maakt overuren. Als we dorst hebben of zin in iets lekkers, laten we ons zien. Steevast is de keuze uit appelsap of jus d’orange of -als we iets groter zijn- blikjes 7 up of cola, die altijd op het balkonnetje liggen. Ik kies voor appelsap, maar als ik het pakje wil openmaken knoei ik natuurlijk. “Ontentor” noemt u mij en al snel wordt het pakje uit mijn handen genomen. U knipt er een oortje af en draagt mij op een glaasje te pakken. Met het verkeerde glaasje kom ik terug, “Nee toch gekke griet, die is voor de grote mensen” en u pakt een kleiner glaasje met van die kersjes erop. Een beetje ongemakkelijk loop ik naar de salontafel en troost mezelf met de lekkere dingen. De roomsoesjes en toastjes met kipsaté zijn mijn favoriet. En natuurlijk verheug ik me al op de extra zoute kippensoep met megaveel vermicelli en de bitterkoekjespudding als toetje.
Want ons verwennen, dan kon u ook. Ook altijd attent met kadootjes, VVV-bonnen en lieve kaartjes.

Dat doet me meteen denken aan de kaartjes die u zelf ook altijd krijgt van anderen. Voordat we naar huis toegaan, bekijk ik alle kaartjes die bij u aan de deur hangen. Tientallen vakantie- of kerstkaartjes, elk jaar weer. Er zijn zoveel mensen die aan u denken, omdat u ook altijd aan hen denkt. Zelf begint u dan ook al weken (of maanden?) voor de kerst met het schrijven van de kerstkaarten, want ze worden niet enkel van een kerstgroet voorzien, nee, hele verhalen schijft u erop. Ik denk dat ik mijn schrijfplezier van u geërfd heb, helaas heeft u uw nette, sierlijke handschrift niet aan mij overgedragen. Maar gelukkig kunnen we tegenwoordig alles typen en digitaal doen -al denkt u daar anders over. Een paar jaar later kom ik u bij op visite om de vakantiefoto’s te laten zien van de reis die ik door Nieuw-Zeeland gemaakt heb. U bent enthousiast en wil er alles over weten. Totdat ik mijn mobiele telefoon tevoorschijn haal om de foto’s te laten zien. “Dat vind ik geen foto’s kijken hoor” zegt u me. Ik stop de telefoon snel terug en stel voor dat ik binnenkort wel met een fotomapje langskom.
Want met de hele digitale ontwikkeling had u maar moeite. U genoot het meest van een mooie kaart met handgeschreven tekst en echte foto’s. Zelf had u dan ook altijd overal foto’s van ons hangen.

Foto’s waar u het laatste jaar niet iedereen meer van kunt herkennen. Als ik bij u in Waerthove op visite ben, om afscheid te nemen vanwege mijn grote reis, dan bent u in eerste instantie redelijk in goeden doen. Dat ik op reis ga kunt u niet goed onthouden en keer op keer vraagt u of we echt niks willen drinken. Maar dat deed u eigenlijk ook toen de dementie nog niet toegeslagen had, u zorgt ervoor dat we niks tekortkomen. Om wat te doen te hebben, pak ik het memoriespel erbij. U heeft deze gekregen voor uw 80e verjaardag. Allemaal foto’s van de familie die bij elkaar gezocht moeten worden. Echter, bij heel veel foto’s weet u nog wel de namen, maar u kan niet goed plaatsen wie het dan zijn of wie erbij elkaar horen. De tranen branden in mijn ogen, het is voor het eerst dat ik echt meemaak dat de afschuwelijke dementie op zo’n manier de regie heeft. Iets wat je niemand gunt, maar bij u past deze ziekte al helemaal niet.
Want u had altijd de regie, de touwtjes in handen. En uw geheugen was nog beter dan die van een olifant. U leek wel een wandelende encyclopedie, Atlas en familieregister ineen. Alles wat maar enigszins van belang was over de wereld, de buurt en vooral over ons, dat wist u.

Al een langere poos begint u steekjes te laten vallen. U vergeet kleine dingetjes en ook lijkt u steeds meer kattenkwaad uit te halen. Zo zit u bij mij thuis in Brandwijk op mijn verjaardag aan de koffie als het gesprek over de koeien in de wei gaat. Ze staan zo’n 30 meter bij ons vandaan, in het verlengde van de achtertuin. “Nou, ik zie niet waar jullie het over hebben hoor, die koeien zijn zo slecht te zien”. U maakt met uw hand een soort oogklep en tuurt extra geconcentreerd, tevergeefs. En dat terwijl u uw speciale gele bril al draagt. Nog geen tien minuten later strijkt er zo’n 50 meter verder een reiger neer. U complimenteert de mooie vogel. Wij zijn verbaasd, die vogel kunt u nu ineens wel zien?
Want de dingen verdraaien, dat kon u ook doen. En een portie aandachtvragen was u niet vreemd, maar het leek de laatste jaren sterk toe te nemen. U was dan ook vaak eenzaam, hoe vaak u ook bezoek kreeg. En het gemis en verdriet om het verlies van opa is in de jaren niet minder geworden, maar meer. Misschien kwam het daardoor?

Steeds meer en meer heeft u van dergelijke acties en opmerkingen. Dan bent u uw geld kwijt, dan weer uw ketting. Soms tot vervelens toe. Ook neemt de onrust en angst toe. Totdat we doorkrijgen dat dit niet enkel kattenkwaad is, want soms gaat het wel erg ver.
Nee, u bent geveld door een van de rotste ziekten die je in mijn ogen kunt krijgen, de dementie is in uw bolletje gekropen. Als het in uw eigen huisje niet meer gaat en het zelfs gevaarlijk wordt, is het tijd voor een verpleeghuis. Iets wat u verschrikkelijk vindt.
Want u wilde niet afhankelijk zijn van anderen. Ook al had u altijd voor een ander gezorgd, andersom hoefde het voor u niet.

Het afscheid nemen van u vindt sindsdien al beetje bij beetje plaats. Van de betrokken, krachtige oma met veel humor zie ik per bezoekje steeds minder terug. Dat vind ik erg moeilijk om te zien en mee om te gaan. Toch probeert u zo goed en kwaad als u kan er wat van te maken en met momenten is het weer even vertrouwd. Bijvoorbeeld als u een opmerking maakt over dat mijn haar slordig zit. Kijk, zo ken ik u weer. Maar als ik dan de vraag krijg hoe het op mijn kamer in Utrecht gaat, moet ik even slikken. Daar woon ik al een jaar of acht niet meer… Hoe moet ik daarop antwoorden? Zelfs met mijn jarenlange ervaring in de psychiatrie én de gebektheid van een 'Kalisje', sta ik met een mond vol tanden.
Dan denk ik aan wat mama zou zeggen.
Want mama, die weet altijd zo goed te reageren en te handelen. Dat vind ik zo knap en dat heeft ze ongetwijfeld van u meegekregen. U wist namelijk altijd overal wat op te zeggen.

En dan, afgelopen zaterdag 26 mei, als ik met Thomas in het zwembad op Aruba naar mooie muziek aan het luisteren ben, komt het droevige bericht binnen. U bent overleden. Gelukkig met uw kinderen dichtbij u. Natuurlijk ben ik verdrietig en ergens ook opgelucht. Het is goed zo, zoals mijn moeder gelijk zegt. 
Ik denk aan de afgelopen weken, hoe papa en mama en mijn ooms en tantes dit hebben gerooid met elkaar. Moeilijke keuzes zijn als een eenheid gemaakt, herinneringen gedeeld en dat met een traan en een lach. Ik kan daar niks anders over zeggen dat ik daar onwijs veel bewondering voor heb.
En ik weet zeker dat u nu met opa aan een borrel zit, bij de caravan op camping “De Hemel” en jullie nu vol trots tegen elkaar zeggen; “wat een prachtig zooitje ongeregeld hebben wij toch op de wereld gezet, moet je zien, het hele spul zo bij mekaar.”

En zo is het maar net.

Want ook al was u niet altijd de makkelijkste oma, vooral uw humor en uw belangstelling voor ons zal ik altijd blijven onthouden en u dankbaar voor zijn.

Liefs Ellen, uw spinnenkop